آمفوترها

انتظاری که ما از تماس اسیدهای مثل اسید سولفوریک با پوست داریم، خورنده بودن شدید این اسید است، که منجر به سوختن و آسیب جدی پوست خواهد شد. ولی از اسید قوی ای مثل HCl این رفتار دیده نمی شود.

اما وقتی صحبت از HF می شود، اوضاع خیلی بدتر می شود، و حتما از خطرناک بودن این اسید شنیده اید. HF چه ویژگی باید داشته باشد که با وجود قدرت اسیدی کمتر از HCl، سمیت به مراتب بیشتر از HCl دارد؟

علت خطرناک بودن HF را می توان به ۲ ویژگی خورندگی HF مثل سایر اسید ها، و ویژگی منحصر به فرد سمیت آن که به یون فلوراید برمی گردد، نسبت داد.

یون فلوراید تمایل بالایی به تشکیل کمپلکس با یون های کلسیم و منیزیم دارد، و این یونها در خون و سلول های بدن، نقش بسیار مهی دارند. بنابراین می توان انتظار داشت یون فلوراید سمیت بالایی داشته باشد، ولی چرا فقط صحبت از سمیت HF است؟ یون فلوراید به تنهایی نمی تواند خطرناک و سمی باشد، زیرا برای بروز اثر خود، باید از سطح پوست عبور کند، و این عمل فقط در حضور یون هیدرونیوم قابل انجام است، به عبارتی یون هیدرونیوم نقش خورنده را خواهد داشت و سطح پوست را از بین خواهد برد و امکان تماس یون فلوراید را با سطح زیرین پوست و واکنش با یونهای کلسیم و منیزیم را بوجود می آورد.

واکنش بین فلوراید با یونهای کلسیم و منیزیم منجر به پدیده نکروز یا مرگ سلولی خواهد شد، پدیده ای که قابل برگشت نیست و سلول های جدید نمی توانند جای سلول های مرده را بگیرند و نتیجه این عمل، ایجاد تیرگی غیرقابل بازگشت در سطح پوست خواهد شد.

left and right hands, two views, burned index fingers

میزان آسیب و زمان اثر HF به غلظت آن ارتباط دارد، محلول با غلظت بالای ۵۰ درصد آن، بلافاصله اثر خود را نشان خواهد داد و میزان آسیب آن جدی است. محلول های با غلظت ۲۰ تا ۵۰ درصد، بین ۱ تا ۸ ساعت زمان لازم دارد تا اثر خود را در پوست نشان دهد، و محلول های زیر ۲۰ درصد، بعد از ۲۴ ساعت.

ایجاد سمیت فلوراید تنها با HF ایجاد نمی شود، فقط کافی است یون فلوراید با یون هیدرونیوم همراه شود، حال یون هیدرونیوم از هر منبعی می تواند تامین گردد. بنابراین اگر یک نمک فلوراید با یک اسید مثل HCl مخلوط شود، نتیجه، محلولی به شدت سمی ایجاد خواهد شد.

در هنگام تماس با HF بعد از شستن سریع، باید یون فلوراید، با تشکیل کمپلکس غیر فعال شود، استفاده از کلسیم گلوکونات می تواند مفید باشد.