ترکیبات هتروسیکل به طور وسیعی در طبیعت پراکنده شدهاند و دارای اهمیت بیولوژیکی و صنعتی میباشند. در حال حاضر بسیاری از داروهای موجود بازار ترکیبات هتروسیکلی در طبیعت هستند. به‌عنوان‌مثال نیکوتینامید۱ (ویتامین ب۳) ]۱[، پیرودکسال۲ (ویتامین ب ۶) ]۲[، تیامین۳B1 (دارای خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی) ]۳[، کلروکویین۴ (داروی ضد مالاریا) ازجمله ترکیبات هتروسیکل حاوی حلقه ی پیریدین۵ میباشند شکل (۱-۱).
شکل (۱-۱) برخی ترکیبات هتروسیکل حاوی حلقهی پیریدین با خواص دارویی
بسیاری از داروها و عمده ی ترکیبات هتروسیکل دیگر که دارای کاربرد عملی هستند از منابع طبیعی استخراج نشده، بلکه در آزمایشگاه سنتز شدهاند. لازم به ذکر است که ترکیبات هتروسیکل در تولید رنگها، مواد فلورسنت برای تجسم بیومولکول ها و در فن آوری لیزر استفاده میشود ]۴[. یکی از ترکیبات هتروسیکلی مهم، پیریدین میباشد. پیریدین یکی از ترکیبات هتروسیکل پایه در شیمی آلی محسوب میشود که داری فرمول شیمیایی C5H5N است. پیریدین ازنظر ساختاری شبیه بنزن است که یک گروه C-H آن با اتم نیتروژن جایگزین شده است ]۵[. حلقههای پیریدینی در چندین ترکیب مانند آزینها ۶(ترکیبات هتروسیکل حاوی یک یا بیشتر اتم نیتروژن در حلقه) ویتامین نیاسین، پیرودکسال(ویتامین B6) و در آلکالوئیدهای۷ بسیار سمی مانند نیکوتین، شواهدی از فعالیت قوی از پیریدین را نشان میدهند ]۶[. در سال ۱۸۴۹ شیمیدان اسکاتلندی، توماس اندرسون۸ پیریدین را بهعنوان تشکیل‌دهنده اسکلت اصلی نفت و زغال‌سنگ کشف کرد. دو سال بعد موفق به جداسازی پیریدین خالص با عمل تقطیر از نفت شد ]۷[. کورنر و دوار۹ به رسمیت شناختن که ماهیت سیکلی پیریدین در سال ۱۸۶۹ نقش اساسی در کاتالیز کردن هر دو سیستمهای بیولوژیکی و شیمیایی را دارد. پیریدین یک نوکلئوتید پروستیک۱۰ که درگیر در فرآیندهای اکسایش و کاهش است ]۶[. بعضی از ترکیبات شیمیایی ازجمله داروی ضد بیماری سل به نام ایزونیازید، نیکوتین، و دیگر محصولات گیاهی دارای حلقههای پیریدینی میباشند ]۸[.
در چند سال گذشته علاقه خاص به سیانو پیریدینها به علت فعالیت های دارویی متنوع جلب شده است. یکی از قوی‌ترین مشتقات سیانو پیریدینها ۲-اکسو-۳-سیانوپیریدین۱۱ شامل یک هسته مشابه آلکالوئید که بهعنوان اولین آلکالوئید با سیانید میباشد. این ترکیب توجه محققین را پس از سنتز و مطالعه میلرنون۱۲ یک عامل غیرگلیکوزیدی قلب۱۳ در مهار دیپیریدینفسفودیاستراز۱۴ به خود جلب کرده است] ۹[. این ترکیب در تولید صنعتی اسید نیکوتین۱۵، نیکوتین آمید۱۶ و سنتز چندین ترکیب آلی استفاده شده است. سیانو پیریدین ها میتوانند به گروههای عاملی مختلف با طیف گستردهای از فعالیتهای دارویی تقسیم شوند.
یکی دیگر از مشتقات سیانو پیریدینی، ۳-سیانو-پیریدون۱۷ است. این مشتق فعالیت ضد سرطانی امیدوارکننده و قوی به علت دخالت خود با ۱۸PDE3، P1M1، پروتئین سروین۱۹ و کیناز۲۰ از خود نشان میدهد. ترکیب ۳-سیانوپیریدین با آلکیل یا آریل یا هترو آریل متفاوت دارای خاصیت ضد سل۲۱، ضد میکروبی۲۲، ضد سرطان۲۳، ضد فشارخون۲۴، ضدالتهاب۲۵ و همچنین فعالیت ضدویروسی۲۶ در برابر ویروس تبخال۲۷ و ویروس نقص ایمنی انسانی۲۸ هستند ]۱۰[.
علاوه بر این۳-سیانو-۲(۱H)-پیریدون، پیریدین-۲-تیون۲۹ و مشتقات پیرازولوپیرامیدین۳۰ توجه قابل توجهی از خود را بهعنوان ضد سرطان، ضدالتهاب، ضد مایکوباکتریم۳۱، ضد قارچ۳۲ دریافت کردهاند. سیانو پیریدینها دارای یک ساختار طراحی‌شده‌ای میباشند ولی باعث نگرانی زیست شناسان و شیمیدانان در بیست سال اخیر شدهاند. به علت واکنشپذیری بالا این داربستها، آنها بهعنوان حد واسط های شیمیایی واکنش ها در سنتز ترکیبات آلی مختلف استفاده می شوند و بسیاری از آنها دارای اهمیت اساسی در زندگی میباشند ]۱۰[.
Refrence
[۱] Rolfe, HM. (2014), Journal of Cosmetic Dermatology, 13, 4, 324–۸٫
[۲] Percudani, R. Peracchi, A. (2003). EMBO Rep. 4, 9, 850–۴٫
[۳] Mahan, L. K. Escott-Stump, S. (2000), Krause’s food, nutrition, & diet therapy (10th ed). Philadelphia: W.B. Saunders Company. ISBN ۰-۷۲۱۶-۷۹۰۴-۸٫
[۴] Jose, J. Burgess, K. (2006). Tetrahedron. 62, 11021–۱۱۰۳۷٫
[۵] Dorigo, P. Gaion, R. M, Belluco, P. Fraccarollo, D. Maragno, I. Bombieri, G, Orsini, F. (1993). J. Med. Chem, 36, 17, 2475-2484.
[۶] Abdel-Aziz, A. A. El-Subbagh, H. I. Kunieda, T. (2005). Bioorg. Med. Chem, 13, 16, 4929-4935.
[۷] Li, A. H. Moro, S. Forsyth, N. Melman, N. Ji, X. D. Jacobson, K. A. (1999). J. Med. Chem, 42, 4, 706-721.
[۸] Lei, Benfang. Wei, Chih-Jen. Tu, Shiao-Chun. (2000). Journal of Biological Chemistry, 275, 4.
[۹] Hazra, S. Ghosh, S. Das, Sarma, M. Sharma, S. Das, M. Saudagar, P. Hazra, B. (2013). Exp. Parasitol, 135, 2, 407-413.
[۱۰] Radhamani, S. Bradley, C. Meehan-Andrews, T. Ihmaid, S. K. Al-Rawi, J. (2014). Invest. New. Drugs, 32, 3, 424-435.